ابعاد مبهم حادثه سانچی/ دولت از اقدامات خود به مردم گزارش بدهد

به گزارش سرای نور،غروب شنبه ۱۶ دی ماه بود که خبر رسید کشتی نفتکش سانچی با ۳۲ خدمه دریادل در راه سفر به محل تولد خورشید در شرق عالم بود که در همان ساعات خاموشی آفتاب دچار سانحه شد و انفجاری مهیب سراسر نفتکش غول پیکر و اقیانوس پیمای سانچی (سپید) را به ناگاه به جهنمی تیره و داغ تبدیل کرد. جهنمی که حال پس از ۹ روز ، مقامات دولتی می گویند در همان ابتدای امر همه ۳۲ خدمه کشتی را به کام مرگ کشانده بود.

بر اساس اظهارات یکی از معاونان سازمان بنادر و دریانوردی چینی ها حداکثر ۴۰ دقیقه پس از زمان وقوع انفجار، به اعضای دفتر نمایندگی شرکت ملی نفتکش خبر وقوع حادثه را  اعلام می کنند. کشتی متعلق به این شرکت بود و در اجاره کره ای ها؛ تا محموله ۱۳۶ هزار تنی میعانات گازی را در پوشش پرچم پاناما به چین ببرد. کشتی غول آسای هنگ کنگی حامل گندم فله در ۱۶۰ مایلی بندر شانگهای بر سر راه سانچی قرار می گیرد و برخورد مرگبار، ۳۰ ایرانی و ۲ خدمه بنگلادشی نفتکش را به کام مرگ می کشاند. خود نفتکش نیز ۸ روز در آتش سوخت و در بستر آرام اقیانوس آرام مدفون شد و همراه با خود پیکر ایرانیانی را به زیر آب کشاند.

بیش از ۱۶ ساعت از ماجرا گذشته بود ؛ مسئولان شرکت ملی نفتکش از ماجرا مطلع شده بودند اما هیچ اطلاعات دقیقی درباره حادثه ارائه نمی کردند و هیچکس حتی خانواده خدمه سانچی نمی دانستند ابعاد فاجعه چگونه است و مهار آتش نفتکش چگونه و با چه هدفی انجام خواهد شد؟ ایا حقیقتا امیدی به زنده بودن خدمه کشتی وجود دارد؟ ایا عملیات اطفای حریق با هدف جلوگیری از گسترش آن و سوختن باقیمانده میعانات در حال انجام است یا هدفش خاموش کردن آتش برای نجات خدمه ای است که ممکن است زنده باشند؟

فقط، معاون سازمان بنادر بود که در ۶ روز اول پس از حادثه، مسئولانه، پاسخگوی تماس خبرنگاران بود و تلاش می کرد در حد توان، تازه ترین اطلاعات را دراختیار رسانه ها قرار دهد. برخی دستگاههای مسئول نیز با دستپاچگی و برخوردهای احساسی، معدود رسانه هایی که از همان ساعات اولیه حادثه، نگران خدمه کشتی بودند و تلاش داشتند تا خبرهای تازه ای از حادثه را مخابره کنند، به شلوغ کاری و عدم وقت شناسی متهم می‌کردند.

مسئولان سازمان بنادر و شرکت ملی نفتکش که در محل حادثه حضور یافته بودند، بارها در مصاحبه هایشان اعلام کردند امید برای زنده بودن خدمه کشتی وجود دارد؛ این درحالی بود که چینی ها از همان ابتدا صراحتا اعلام کردند ممکن است در همان انفجار ابتدایی تمام دریانوردان سانچی یک جا با هم به آسمان پر کشیده باشند.

علت حادثه اما معلوم نیست بر اساس کنوانسیون های بین المللی، تردد شناورهای اقیانوس پیما در آبراه های پرترافیک جهانی مانند منطقه دریایی چین علاوه بر آنکه باید از سوی ناوبران و فرماندهان کشتی ها مدیریت شود، از سوی ایستگاه کنترل ترافیک دریایی نیز رصد شود تا در صورت تشخیص احتمال بروز برخورد یا ناتوانی رادار شناورها از نزدیک شدن دو کشتی به یکدیگر، با فرماندهان شناورها ارتباط بگیرد و احتمال تصادم دریایی را اطلاع رسانی کند اما در این مورد نه این دو کشتی از نزدیک شدن به یکدیگر آگاه شدند نه ایستگاه کنترل ترافیک دریایی سیگنالی از این کشتی  ها دریافت کرد.

صبح روز یکشنبه ۱۷ دی ماه ، در حالی که مسئولان شرکت نفتکش و بنادر در حال برگزاری جلسه جهت اتخاذ تصمیم هستند، برخی مسئولان از بیمه بودن کشتی سخن به میان آوردند. ایرانی ها که یک بار تجربه تلخ شنیدن این جمله که «خوشبختانه همه حادثه دیدگان بیمه بوده اند و بیمه، خسارت متوفیان را پرداخت می کند» را داشتند، باز هم برآشفته شدند.

بعدازظهر ۱۷ دی ماه هنوز در برخی رسانه ها اتفاق ۲۴ ساعت قبل در ابتدای مرحله اطلاع رسانی است با این حال معاون سازمان بنادر از درخواست مرکز امداد و نجات دریایی ایران از همتای چینی خود برای اعلام لحظه به لحظه سانحه و نحوه اطفای حریق خبر داد.

شب هنگام آتش نشانان دریایی چینی به بهانه نبود ایمنی و دید کافی عقب نشینی کردند. سانچی ۵ مخزن بزرگ داشت  که در زمان برخورد دو کشتی و وقوع انفجار، دو مخزن شماره ۴ و۵ که در نوک کشتی قرار داشتند، منفجر شدند و آتش گرفتند.

هنوز امید برای سرد شدن آتش وجود داشت اما چینی ها هر چه قدر مواد خنک کننده بر سر آتش سانچی در طول روز ریخته بودند، با عقب نشینی شبانه خود میدان نبرد با آتش را برای حریف قدرتمند خود را خالی کردند.

خدمه دو کشتی زبان هم را نفهمیدند؟

صبح ۱۸ دی ماه است؛ چینی ها از ابتدای روشنایی روز مجددا به میدان مبارزه با حریف بی رحمی که از شب قبل تا کنون با استفاده از مواد سریع الاشتعال، به تجدید قوا پرداخته بود وارد شدند. موفقیتشان چندان مشهود نبود . در ایران اما هنوز کمیته بحران کار خاصی انجام نداده بود.

 رایزنی‌ سازمان بنادر ایران موجب شد دبیرکل سازمان بین‌المللی بنادر و دریانوردی (آیما) نامه‌ای به کشور چین ارسال کند و نهایت تلاش و همکاری را از این کشور برای مهار کردن آتش خواستار شود.همین نامه موجب شد که کشور چین تعداد کشتی های آتش خوار را بیشتر کند.

ناگهان خبر می رسد پیکر یکی از خدمه بر روی آب پیدا شده و به سواحل شانگهای برده شده است؛ کورسوی امیدی در دل خانواده دریانوردان ایرانی روشن می شود که ممکن است آنهایی که در زمان انفجار بر روی عرشه نبودند زنده باشند و این پیکر متعلق به یکی از خدمه ای باشد که در اثر انفجار اولیه به داخل آب پرتاب شده است.

۱۹ دی ماه است و سه روز از آغاز فاجعه می گذرد؛ روند اطلاع رسانی در فضایی سردرگم و بلاتکلیف به سر می برد. سخنگوی ستاد بحران از سوی شرکت نفتکش بالاخره پس از سه روز نشست خبری تشکیل می دهد؛ موضوع جدیدی مطرح نشده است جز اینکه نوک پیکان حمله به سمت چینی ها می چرخد؛ او در این نشست چینی ها را متهم به کم کاری در عملیات اطفای حریف کرد و گفت: از چینی ها خواسته ایم تا شب ها هم به اطفای حریق بپردازند و تعداد شناورهای آتش نشان به سه فروند افزایش یافته است.

او همچنین درباره علت وقوع حادثه به خبرنگاران گفت: به طور قطع این حادثه به نوع خود بدترین سوانح دریایی محسوب می‌شود و به لحاظ فنی قابل پیشگیری بوده و باید شرایط در این خصوص بررسی شود. بنابراین هنوز نمی‌توان در خصوص دلیل برخورد این کشتی به طور دقیق اظهار نظر کرد، اما خطای انسانی در این حادثه بی تاثیر نبوده است.

او توضیح داد:  این دو کشتی مکالمه تلفنی داشته‌اند و ممکن است از نظر زبانی منظور یکدیگر را متوجه نشده باشند و یا در محاسبات اشتباه کرده باشند.

ورود رئیس جمهور ۶ روز بعد از حادثه 

۲۰ دی ماه علی ربیعی وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی به عنوان متولی وزارتخانه بالادستی شرکت شستا که سهامدار اصلی شرکت نفتکش است پس از ۶ روز از سوی رئیس جمهور به عنوان رئیس کمیته پیگیری آتش سوزی انتخاب می شودو رسانه ها همچنان پراکنده چند خبر مرتبط و مشابه یکدیگر منتشر می کنند. هنوز متولی اطلاع رسانی دقیق و شفاف مشخص نیست. از آنجایی که روز تعطیلی رسانه هاست، کسی از آخرین وضعیت سانچی خبر خاصی منتشر نمی کند.

۲۱ دی ماه تنها اتفاقی که از انتصاب ربیعی به دست آمد این بود که چینی ها به جای اطفای حریق شبانه، یکی دو ساعت زودتر به آغاز عملیات اقدام کردند و از ساعت ۵ صبح عملیات آب و فوم پاشی را انجام دادند . ربیعی به دیدار سفیر چین رفت و درخواست کرد تا عملیات اطفای حریق ۲۴ ساعته باشد اما همچنان چینی ها نبود ایمنی برای شناورهای امدادرسان را مطرح کردند. ربیعی همراه مدیران عامل شرکت نفتکش و سازمان بنادر شبانه راهی شانگهای می شوند.

۲۲ دی ماه است و هیئت ایرانی پس از سفری طولانی و خسته کننده مستقیما به مرکز فرماندهی عملیات می روند ربیعی با تعدادی از مقامات چینی دیدار کرده است.

همچنان در دل خانواده های نگران خدمه ایرانی سانچی، این بذر امید که ممکن است خدمه در موتورخانه کشتی که ۱۰ متر زیر آب و در پایین ترین نقطه کشتی قرار دارد محبوس شده باشند، پرورش داده می شود.

ورود کره و ژاپن به عملیات 

تا عصر، کشتی شعله ور در اثر باد شدید به آب های ژاپن وارد می شود تقاضای کمک از ژاپنی ها را کمیته بحران مستقر در چین به سفیر این کشور ارائه می دهد؛ ژاپنی ها و کمی بعد کره ای ها هم وارد میدان مبارزه با آتش مسلح به مخازن مملو از میعانات گازی که به هیچ روشی امکان مهار آن نیست، وارد می شوند. عملیات اطفای حریق بالاخره پس از چند روز ۲۴ ساعته شده است.

۲۳ دی ماه قرار است ایران، تیم امداد و نجات دریایی به چین اعزام کند؛ تکاوران ارتش که دوره های ویژه هلی برن دریایی دیده اند، برای نجات خدمه ای که احتمالا در موتورخانه حبس شده اند، راهی چین می شوند. تلاش ها برای ورود به داخل کشتی ادامه می یابد اما زبانه های آتش به حدی است که هیچ رستمی را توان نجات سیاوشان ایرانی نیست.

با افزایش تعداد شناورهای آتش خوار و آتش نشان، کمی از فوران آتش سانچی کاسته می شود یک تیم امداد و نجات چینی وارد کشتی شدند اما تنها توانستند در مدت کوتاهی بازدیدی از عرشه داشته باشند. درجه گرما بر روی عرشه به حدی است که امکان ورود به بخش های زیرین نفتکش وجود نداشت در این بازدید کوتاه، جعبه سیاه کشتی و دو پیکر دیگر پیدا شده و به مرکز فرماندهی عملیات اعزام شدند.

با نزدیک شدن به زمان انفجار و غرق کشتی، واقعیت ها به زبان آمد

۲۴ دی ماه تکاوران ارتش وارد شانگهای شدند. تیم ایرانی مدیریت بحران که در چین مستقر بود، به تدریج با نزدیک شدن به زمان انفجار و غرق شدن کشتی،  اظهارات چینی ها مبنی بر کشته شدن همه خدمه در همان انفجار اولیه را پس از ۸ روز تایید کردند. سانچی اما آخرین مقاومت های خود را به رخ آتش کشید؛  تکاوران با شناور به نزدیکی نفتکش شعله ور رسیده بودند، اما دیگر امکان ورود به عرشه نفتکش وجود نداشت.

سانچی رمق های آخر خود را در برابر آتش آزمود اما دیگر توان نداشت؛ خانواده های داغدار خدمه هم دیگر نا و توان نداشتند؛ همه کورسوهای امیدی که باقی مانده بود، به تدریج تیره و تار شد؛ مانند چشمان مادران و همسران و دیگر اعضای خانواده دریانوردانی که می خواستند به چرخش اقتصادی کشور کمکی کنند ولی در آتش گرفتار ماندند. چند انفجار پیاپی همه امیدها برای ورود تکاوران ارتش به نفتکش را از بین برد؛ سانچی با همه ۲۹ دریانورد خود به قعر اقیانوس رفت؛ ظهر ۲۴ دی ماه،  از سانچی تنها مایعی بر روی آب باقی ماند و رقص شعله های زرد آتش بر روی آبی دریا.

کمیته حقیقت یاب ایرانی تشکیل شد؟

ابهامات زیادی درباره این حادثه مطرح است.اما بخشی از ابهامات احتمالا  با خوانش جعبه سیاه نفتکش پاسخ خواهد گرفت. حق شناس، معاون سازمان بنادر در این باره گفت: جعبه سیاه کشتی سانچی با حضور همه ذینفعان از جمله چین، هنگ کنگ، پاناما و ایران در چین باز و اطلاعات آن بررسی می شود.

وی افزود: اعلام نتیجه بررسی ها روند حقوقی دارد و حداقل یک ماه زمان لازم دارد.

معمولا در چنین سوانحی، کشورهای ذینفع، غیر از اتکا به جعبه سیاه، هر یک کمیته حقیقت یابی تشکیل می دهند تا با بررسی شواهد و قرائن موجود، درباره حادثه و علت وقوع آن حقیقت یابی کند.اگرچه هنوز مسئولان ایرانی درباره تشکیل چنین کمیته ای توسط کشورمان، اظهار نظر نکرده اند، اما به نظر می رسد سازمان بنادر و دریانوردی کشورمان پیگیر این موضوع است. البته تلاش ها در این زمینه، با عدم همکاری چینی ها – آنگونه که مقامات ایرانی می گویند- به درب بسته خورده است. حق شناس در این زمینه گفته است:  نماینده ایران از کشتی چینی بازدید کرد اما مقامات این کشور اجازه مصاحبه با کارکنان آن کشتی را ندادند در صورتی که باید با کارکنان کشتی کریستال نیز مصاحبه کنیم.

به نظر می رسد لازم است دولت با ارائه گزارشی به افکار عمومی، اقدامات خود در طول ۸ روز سوختن سانچی را توضیح داده و اقداماتی که از این پس برای کشف حقیقت ماجرا انجام خواهد گرفت را تشریح کند.

منبع:مهر