عیدقربان روز تقرب به ذات اقدس الهی است/ پذیرش قربانی بر اساس تقوا

به گزارش سرای نور، عید، یعنی بازگشت به فطرت انسانیحجت الاسلام سید احمد موسوی، استاد مرکز تخصصی مهدویت، در باب جایگاه عید سعید قربان، در باور اسلامی و دینی با بیان اینکه، در گرامیداشت روز عید سعید قربان، با تفسیر دو واژه مهم و اساسی، روبرو هستیم، گفت: کلمه عید از واژه «عودت» منشعب می گردد و این واژه به معنای بازگشت است. پاره ای اساتید، معنای واژه بازگشت را به معنای برگشت به سالروز یک واقعه خوشایند تعبیر نموده اند، برای اینکه برگشت به سالروز آن حادثه، تداعی کننده خاطرات شاد و مفرح برای ما است، به این روز عید می گوییم.

موسوی ادامه داد: بنا به تعبیری دیگر و بنا به تعابیر روایی و حدیثی، واژه عید، به معنای بازگشت به فطرت پاک انسانی است. در واقع روز عید، روزی است که، انسانها به فطرت پاک الهی خود، باز می گردند. در واقع روزی که از انسان گناهی صادر نشود و انسان بتواند به فطرت پاک و الهی خود رجوع نماید؛ آن روز، روزعید است.

عید از واژه «عودت» منشعب می گردد و این واژه به معنای بازگشت است. پاره ای اساتید، معنای واژه بازگشت را به معنای برگشت به سالروز یک واقعه خوشایند تعبیر نموده اند

مدیر گروه قرآن و حدیث مرکز تخصصی مهدویت افزود: هر روزی که زمینه برای بازگشت به فطرت پاک و الهی انسان آماده باشد، می بایست آن روز را گرامی داشت. روزه دارانی که در ماه مبارک رمضان به روزه داری می پردازند، در انتهای این ایام گرامی، روح و جسمشان، به فطرت پاک الهی نزدیک شده است، لذا، با فرارسیدن اول ماه شوال، عید می گیرند و به مناسبت برگشت به فطرت الهی خود، این روز بزرگ را، عید فطر می نامند. حجاج خانه خدا و مردم مسلمانی هم که در دهه ابتدایی ماه ذی الحجه، به عبادت و بندگی خداوند مشغول بوده اند، با فرارسیدن روز دهم این ماه، عید بندگی می گیرند و این روز را عید قربان می نامند.

وی با بیان این مطلب که هر روزی که ما از قبل، زمینه ای را، برای رشد معنوی و الهی خود آماده کرده باشیم، آن روز، روز پیروزی است؛ ادامه داد: روزی که انسان بتواند ظلمات و تاریکی ها را کنار بزند و به نور معرفت الهی دست یابد، آن روز به حقیقت روز عید است. هر روزی که در آن جهان درگیر ظلم و ستم وتعدی باشد و هر روزی که انسان نتواند در رفع این معضلات گامی بردارد، قطعاً آن روز، عید نخواهد بود؛ لذا اصل واژه عید، می بایست ما را به اصل فطرت انسانی خود بازگرداند.

سید احمد موسوی گفت: از ایامی که در آن روز دعای ندبه خوانده می شود، ایام عید هستند؛ زیرا در این روز، حجت خدا و ولی خدا(ع) غایب هستند و ما از رؤیت او محرومیم؛ ما دعای ندبه می خوانیم چرا که، حقیقت عید آن روزی خواهد بود که، حجت خدا(ع) نزد مسلمین حضور داشته باشند.

قربانی بر اساس صداقت و تقوا پذیرفته می شود

این استاد حوزه در باب عید قربان تصریح کرد: حجاج بیت الله الحرام در اعمال حجی که بجای می آورند و در صحرای منا که به سرزمین آرزوها مشهور است، دورهم گرد می آیند و عمل قربانی را بجای می آورند. در آیات شریف قرآن آمده است که«لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوی مِنْکُمْ»؛ یعنی چیزی که از جانب انسان به خداوند سبحان می رسد، تقوا و پرهیزکاری است، نه قربانی کردن. در قضیه قربانی کردن، قرآن کریم ما را متوجه داستان فرزندان حضرت آدم(ع) می نماید که هر دو عمل قربانی را انجام دادند، ولی از یکی پذیرفته شد و از دیگری پذیرفته نشد؛ دلیل این مسئله در فرمایشات قرآنی داریم که قربانی یکی از فرزندان حضرت آدم(ع)، بر اساس تقوا و پرهیزگاری صورت گرفت و قربانی دیگری بر اساس تقوا و صداقت، انجام نشد؛ لذا این قربانی کردن، مقدمه سقوط قابیل و مقدمه عروج حضرت هابیل گشت.

قرآن کریم ما را متوجه داستان فرزندان حضرت آدم(ع) می نماید که هر دو عمل قربانی را انجام دادند، ولی از یکی پذیرفته شد و از دیگری پذیرفته نشد

موسوی بیان کرد: قرآن کریم در این باره فرموده است:«إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِین»؛ لذا مسلمانان می بایست بدانند که، اساس نفس و عملِ قربانی کردن، می بایست بر اساس تقوا و تقرب به خداوند باشد؛ امکان دارد افعالی از انسان صادر شود، ولی این اعمال از ناحیه تقوا و قرب به خداوند نباشد، بنابراین این اعمال موجود سقوط و نابودی خواهند بود.

وی ادامه داد: برخی افراد در راه رضای خداوند، تمام عمر خود را قربانی می نمایند، کما اینکه پیامبر گرامی اسلام(ص) می فرمایند:«إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»؛ یعنی،  همه وجود و هستی و عبادت و مناسک و حتی موت من، برای رضا و تقرب به خداوند است. مجاهدین فی سبیل الله که در راه خدا، دشواری ها و سختی های بسیاری را تحمل می نمایند و در راه اعتلای دین و قرآن، از جان خویش می گذرند، افرادی هستند که به حقیقت، پرهیزگاران واقعی هستند.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه، افرادی هستند که به جز جان، همه دارایی و فرزندان خود را در راه خداوند قربانی کرده اند؛ بیان کرد: ما وقوع این رویداد را به حق، در واقعه کربلا مشاهده می نمایم؛ آنجا که حضرت سیدالشهدا(ع)، همه دارایی و فرزندان خود را در راه خداوند قربانی کردند.

وی افزود: در روز عید قربان، حضرت ابراهیم(ع) از جانب خداوند مأمور شدند که فرزند گرامی خود را در راه خداوند قربانی نمایند؛ وقتی حضرت ابراهیم(ع) و حضرت اسماعیل(ع) از این آزمون سربلند بیرون آمدند، خداوند حضرت ابراهیم(ع) را از ادامه این مأموریت معاف فرمودند و ذبح عظیم و بهشتی ای را برای برای ایشان فرستادند و فرمودند:«وَفَدَینَاهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ».

سید احمد موسوی با اشاره به این مطلب که، پاره ای از افراد با قربانی کردن دارایی ها و اموالشان در راه خدا به مرحله قرب خداوند نائل می شوند؛ ادامه داد: امکان دارد افرادی باشند که دائماً در حال نماز و سجود و قنوت باشند، ولی حاضر نباشند مقداری از دارایی هایشان را در راه خداوند انفاق نمایند، قطعاً این افراد به مقام قرب الهی نائل نخواهند شد.

وی ادامه داد: قرآن کریم زمانی که از مجاهدت در راه خدا صحبت می نماید، این مجاهدت را با مال و جان بیان می دارد؛ بنابراین می بایست بیان داشت که مجموع این مناسبات، رویکردهایی هستند که می توانند انسان را به درجه رفیع تقوا و پرهیزگاری نائل نمایند.

این استاد حوزه بیان کرد: روز عید قربان در واقع روز بندگی است؛ حجاج گرامی، با قربانی کردن در صحرای منا و دیگر افراد با انجام این سنت حسنه در سایر شهرها و روستاها، به سایر افراد جامعه اسلامی، کمک و یاری می رسانند و با اطعام آنها، سبب خشنودی خداوند را فراهم خواهند کرد.

موسوی در خاتمه گفت: ان شاالله، تمامی این اعیاد، ما را به روز عید واقعی و بزرگ و وعده داده شده خداوند، که همان روز حضور و ظهور حضرت ولی عصر(ارواحنا له الفداء) است، رهنمون سازد.

آیت‌الله سید مختار میرعظیمی، استاد حوزه‌های علمیه قم و تهران اظهار کرد: روز دهم ذی‌حجه مصادف با عید بزرگ قربان معروف به عید اضحی است. این روز با داستان زندگی حضرت ابراهیم فلسفه خود را می‌یابد. برخی کتب تاریخی تولد ایشان را در ٢٥ ذی‌حجه ذکر کرده‌اند. با وجود پیشگویی منجمان مبنی بر تولد کودکی که به مبارزه با نمرود بر خواهد خواست، حضرت به‌سلامت متولد شد و مادرش برای محافظت از او تا ١٣ سالگی ایشان را در غاری در بیرون شهر نگهداری می‌کرد تا این که تصمیم گرفت خلوتگاه خود را ترک کند.

القاب حضرت ابراهیم

استاد حوزه‌های علمیه قم و تهران افزود: حضرت ابراهیم ملقب به خلیل‌الرحمن است که روایات زیادی درباره علت آن آمده است. دلایلی مثل کثرت صلوات بر محمد و آل محمد، کثرت سجود، عدم تقاضا از احدی غیر از خدا، اجابت تقاضاکنندگان ذکر شده است. کثرت مهمان‌نوازی ایشان را به ابو الضیاف معروف کرد. ابو الانبیاء، قانت، صدیق، بردبار، و وفا کننده به عهد از القاب دیگر این پیامبر گرامی است. توکل بی‌نظیر ایشان ستودنی است، حتی در میانه آتش نمرود وقتی فرشتگان پیشنهاد نجات به او دادند در حالی که جوانی شانزده ساله بود، فرمود: من سرتاپا نیازم ولی نه به مخلوق بلکه به خالق هستی. شجاعت بی‌نظیر و منطق فوق‌العاده و آرامش از نقاط قوت شخصیت ایشان است که یک تنه در مقابل اقوامی ایستاد که هر کدام چیزی می‌پرستیدند.

استاد حوزه‌های علمیه قم و تهران تصریح کرد: خداوند او را به‌ منزله یک امت می‌ستاید و ما را به تبعیت و اقتدا به ایشان دعوت می‌کند. در خواست حرم امن الهی و انجام مراسم حج که اولین بار توسط ایشان با روشی که خداوند به او آموخت و هر کدام فلسفه خاص خود را دارد، از مهم‌ترین آنهاست. حضرت ابراهیم امتحانات سختی را گذراند تا اینکه خداوند مقام امامت را به ایشان اختصاص داد که به هیچ‌یک از انبیاء خود نداده بود. در سوره بقره آمده است که خداوند با کلماتی ابراهیم را آزمایش کرد و او همه آنها را به انجام رسانید و به دنبال آن خدا او را مقام امامت و پیشوایی داد.

آیت‌الله میرعظیمی ادامه داد: قدرت استدلال و منطق قوی ایشان سران بت‌پرست را درمانده و متحیر کرده بود که در نهایت نمرود برای فرار از رسوایی تصمیم به سوزاندن ایشان گرفت که به امر خدا «برداً و سلاماً» شد و نمرود شکست خورد و موجی از تردید در میان همه ایجاد شد. پاسخ دندان‌شکن ابراهیم در جریان بت‌شکنی به بزرگان و قضات شهر آنها را آن‌قدر گیج ساخت که خود به نقص خدایانشان اعتراف کردند.

اسلام برگرفته از آیین حضرت ابراهیم(ع) است

استاد حوزه علمیه قم و تهران بیان کرد: قرآن در آیات ۶٧ و ۶٨سوره آل‌عمران صریحاً ابراهیم را مسلمان معرفی کرده و همه را به تبعیت از این ولی خدا دعوت کرده است و یکی از افتخارات ما این است که بر آیین ابراهیم خلیل هستیم و نام مسلمان برگرفته از ایشان است. تلاش یهودیان و نصرانیان و گروه‌های مختلف برای تأکید بر پیوند با حضرت ابراهیم توسط قرآن پاسخ قاطعی دارد که او یک مسلمان و موحد راستین و تسلیم امر خداست.

آیت‌الله میرعظیمی ابزار داشت: حساس‌ترین مرحله از امتحان ایشان درخواست قربانی کردن فرزند خود اسماعیل بود یعنی بهترین داشته‌اش را که خود داستانی طولانی دارد به معبود خود هدیه کند آن هم تحت آن شرایط بسیار سخت و با دست خود ذبح کند. معبود است و امرش مطاع و برای ابراهیم بهترین همان رضای رب است. وقتی خداوند تسلیم بودن ابراهیم و فرزندش اسماعیل را بدون هیچ اعتراضی دید و وسوسه شیطان هم برای انصراف ابراهیم کارگر نشد، گوسفندی را فرستاد تا به‌جای اسماعیل قربانی شود و لبیک به امر خدا این‌گونه انجام گردد.

استاد حوزه‌های علمیه قم و تهران بیان کرد: نقل‌شده از ابن قتیبه که فضل از امام رضا(ع) شنیده است که فرموده: زمانی که خدا امر کرد که ابراهیم به‌جای فرزندش (اسماعیل) میشی را که خدا فرستاده ذبح کند، ابراهیم خواست (در دلش گذشت) که فرزندش را ذبح کند نه آن میش را تا آنچه به قلب پدری که فرزند دلبندش را با دست خود قربانی می‌کند، به وجودش بازگردد و استحقاق برترین و رفیع‌ترین درجه ثواب سختی‌ها را پیدا کند. پس خداوند به او (ابراهیم) وحی نمود: ای ابراهیم از بندگان من چه کسی نزد تو محبوب‌تر است؟ و ابراهیم پاسخ داد: ای پروردگار من، هیچ خلقتی از محمد حبیب‌الله نزد من محبوب‌تر نیست.

آیت‌الله میرعظیمی ادامه داد: پس خدا به او وحی کرد: محمد نزد تو محبوب‌تر است یا خودت؟ و ابراهیم پاسخ داد: نزد من او محبوب‌تر است و خداوند فرمود: فرزند او (محمد) نزد تو محبوب‌تر است یا فرزند تو؟ و ابراهیم پاسخ داد: فرزند او و خداوند فرمود: قربانی شدن ظالمانه فرزندش به‌دست دشمنان برای تو دردناک‌تر است یا قربانی شدن فرزند تو در راه عبادت خدا؟ و ابراهیم پاسخ داد: قطعاً قربانی شدن پسر محمد به‌دست دشمنانش برای قلب من دردناک‌تر است.

استاد حوزه‌های علمیه قم و تهران گفت: خداوند فرمود: ای ابراهیم خاندانی که گمان می‌برند که از شیعیان (پیروان) محمد هستند امام حسین (نوه پیامبر) را ظالمانه و از روی دشمنی خواهند کشت و قربانی‌اش خواهند کرد. ابراهیم به خاطر این سخن غمگین شد و قلبش دردمند گشت و شروع به گریه کرد و خدا به ابراهیم فرمود: همانا ناراحتی خود برای قربانی کردن فرزندت را فدای ناراحتی بر امام حسین کردی و بالاترین درجات پاداش مشکلات را بر خود واجب کردی و این سخن خداست: «و آن را به بزرگ‌ترین قربانی فدا کردیم.

قربان، تقرب به ذات اقدس الهی است

حجت الاسلام قادر فاضلی، استاد حوزه و دانشگاه در ادامه بررسی جایگاه عید سعید قربان در مختصات اسلامی و دینی به ما گفت: حقیقت عمل قربانی کردن، یعنی گذشتن از خویشتن. حجاج خانه خدا، بعد از انجام مراسم روح بخش دعای عرفه و وقوف در صحرای عظیم عرفات، آمده انجام مراسم قربانی و ادای این تکلیف الهی در پیشگاه خداوند می شوند.

مؤلف اثر «عرفان عرفه» بیان کرد: حقیقت قربانی کردن، یعنی گذشتن از هستی خویش. در واقع در مراسم قربانی، انسان می بایست نفس خود را در برابر خداوند ذبح نماید؛ حضرت ابراهیم(ع) با اجرای فرمان الهی و به قربانگاه آوردن عزیزترین دارایی خود، به واقع، معنای حقیقی قربانی کردن نفس را، به منصه ظهور و بروز گذاشتند.

حقیقت قربانی کردن، یعنی گذشتن از هستی خویش، در واقع در مراسم قربانی، انسان می بایست نفس خود را در برابر خداوند ذبح نماید

وی ادامه داد: در قرآن کریم آمده است که حضرت ابراهیم(ع) به فرزندش که در دوران کهنسالی به او عطا شده بود فرمود:«یَا بُنَیَّ إِنِّی أَرَیٰ فِی الْمَنَامِ أَنِّی أَذْبَحُکَ فَانْظُرْ مَاذَا تَرَیٰ»؛ سپس حضرت اسماعیل(ع) با کمال فروتنی و خضوع رو به پدر گرامیشان حضرت ابراهیم(ع) می فرمایند:«یا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنی إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرینَ»؛ یعنی، ای پدر؛ آن مأموریتی که به آن مآمور شدی را انجام بده؛ ان شاالله مرا در انجام رسالتت، از صابران خواهی یافت. این از خود گذشتگی، نهایت خضوع و خشوع به درگاه خداوندی است.

فاضلی افزود: وقتی که حضرت ابراهیم(ع) و حضرت اسماعیل(ع) در قربانگاه آماده اجرای فرمان الهی شدند، از جانب خداوند ندایی به حضرت ابراهیم(ع) رسید که:« قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْیَا إِنَّا کَذَٰلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ» سپس ندا رسید: ای ابراهیم(ع) تو وعده خداوند را به حق اجرا نمودی؛ پس این قربانی بهشتی را به جای اسماعیل(ع)، قربانی کن که، خداوند عمل و کردار تو را پذیرفت.« وَنَادَیْنَاهُ أَنْ یَا إِبْرَاهِیمُ ؛ وَفَدَیْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ».

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به این نکته که، هنگام ذبح قربانی، حاجی می بایست احساس نماید که نفس خود را در پیشگاه خداوند قربانی می نماید، ادامه داد: اساساً واژه قربان، از تقرب منشعب می گردد و تقرب نیز به معنای بالا رفتن است؛ همانطور که گفته اند:«الصَّلاهُ قُرْبانُ کُلِّ تَقی»؛ یعنی؛ نماز باعث بالارفتن و تقرب شخص نمازگزار خواهد شد. انسان با عمل قربانی کردن، خود را در معرض تقرب و اعتلای مقامات معنوی قرار می دهد؛ این همان مضمونی است که مرحوم اقبال لاهوری، بیان می دارد که: «می‌کند از ما سوا قطع نظر/ می ‌نهد ساطور بر حلق پسر».

واژه قربان، از تقرب منشعب می گردد و تقرب نیز به معنای بالا رفتن است؛ همانطور که گفته اند:«الصَّلاهُ قُرْبانُ کُلِّ تَقی»

فاضلی تصریح کرد: عید قربان در واقع، روز سربلندی انسان از آزمون گذشت و ایثار، در پیشگاه خداوند است که حضرت ابراهیم(ع) به خوبی توانستند این عمل را به انجام رسانند.

وی بیان کرد: در عرفان و بینش عالم تشیع منقول است که، چون قرار بود این قربانیِ جان و فرزند، توسط حضرت سیدالشهدا(ع) و در صحرای کربلا، به وقوع بپیوندد، حضرت جبرئیل(ع) از جانب خداوند به حضرت ابراهیم(ع)، وحی می نماید که این عمل از شما، تا همین مقدار و در همین موقعیت پذیرفته است و اصل و حقیقت قربانی کردن فرزند در پیشگاه خداوند، توسط فرزند شما، حضرت سیدالشهدا(ع) در صحرای کربلا انجام خواهد شد.

مؤلف تفسیر موضوعی قرآن کریم گفت: این مرحله عرفانی و گذشت از نفس و جان خویش، از قرائت دعای عرفه حضرت سیدالشهدا(ع) در صحرای عرفات آغاز گردید و با گذشتن از فرزند و دارایی در واقعه عاشورا، به تبلور و عینیت کامل رسید.

فاضلی در خاتمه گفت: حضرت سیدالشهدا(ع) با اهدای جان عزیز خود و فرزندان خود در راه خداوند، به حق، معنای حقیقی و تفسیر واقعی این آیات شریفه قرآن کریم هستند که:« یَا أَیَّتُها النَّفسُ المُطمَئِنَّة فَادْخُلِی فِی عِبَادِی وَادْخُلِی جَنَّتِی».

منبع:مهر