دسترنج بی‌سرانجام

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «بلاغ» علی‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر در علم و فناوری، به‌ویژه در حوزه کشاورزی، متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد بحران‌های مکرر در تامین منابع غذایی کشور هستیم؛ این در حالی است که امنیت غذایی زیربنای امنیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر کشوری است و از ارکان حکمرانی خوب و عادلانه به شمار می‌رود  اما آنچه امروز به عینه مشاهده می‌شود، تورم افسارگسیخته در بسیاری از کالاهای ضروری و عدم توانایی دولت‌ها در حل ریشه‌ای این مشکل است.

از سوی دیگر، داستان تکراری ضرر و زیان تولیدکنندگان محصولات کشاورزی دوباره به گوش می‌رسد. کشاورزانی که هر سال، چیزی جز ضرر از زمین‌هایشان برداشت نمی‌کنند.

از نبود ریل‌گذاری صحیح تا بی‌توجهی مسئولان

نبود ریل‌گذاری درست و سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد عامل اصلی این سرنوشت تلخ کشاورزان است. ماحصل فقدان ریل‌گذاری صحیح و بی‌توجهی مسئولان منتج به آن شد تا دسترنجی که با مشقت فراوان تولید می‌شود چیزی جز ضرر برایشان نداشته باشد و حتی زمین‌های‌شان را بفروشند که نتیجه این چرخه معیوب، مهاجرت به شهرها و روی آوردن به مشاغل کاذب است که زندگی آن‌ها را از «عرش شالیزار به فرش مهاجرت» می‌رساند.

تراژدی زمانی عمیق‌تر می‌شود که هیچ کس حاضر نیست مسئولیت این بی‌تدبیری‌ها و هدر رفتن دسترنج کشاورزان را بر عهده بگیرد.احداث صنایع تبدیلی در استان‌هایی مانند مازندران که سال‌ها به دلیل ممنوعیت صنعت از پیشرفت و تکنولوژی عقب مانده‌اند، می‌توانست این استان را به قطب صادرات کشور تبدیل کند. با ایجاد صنایع سبز و کاربردی، علاوه بر عرضه محصولات با کمترین قیمت به مصرف‌کننده، واسطه‌ها حذف شده و دلالی به کشاورزی پرسود تبدیل می‌شد.

پیامدهای فاجعه‌بار: از کاهش تولید تا بحران واردات

باید بپذیریم نبود سیاست‌گذاری درست و دلسرد شدن کشاورزان منجر به کاهش کشت محصولات استراتژیک می‌شود و در غیاب واردات مناسب، بازار سیاه برای این کالاها شکل می‌گیرد. این تراژدی در مورد محصولات باغی، به‌ویژه مرکبات، به اوج خود می‌رسد، جایی که دسترنج چندین ساله کشاورزان به زغال مرکبات مرغوب تبدیل شده و کشور در آینده‌ای نزدیک با کمبود مرکبات مواجه می‌شود و مجبور به واردات محصولی می‌شود که زمانی خود صادرکننده آن بوده است.

علی‌رغم پتانسیل‌های بی‌نظیر بخش کشاورزی در ایران و طبیعتاٌ استانی همچون مازندران، این حوزه همچنان با چالش‌های جدی مواجه است که نه‌تنها تولید را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، بلکه به مهاجرت روستاییان و از دست رفتن امنیت غذایی کشور دامن می‌زند. در همین راستا، کارشناسان و فعالان این حوزه بر لزوم تغییر رویکردها و توجه ویژه به مزایای پنهان سرمایه‌گذاری در کشاورزی تاکید می‌کنند؛ راهی که می‌تواند به توسعه پایدار روستاها، ایجاد اشتغال و تضمین آینده‌ای روشن‌تر برای کشور منجر شود.

از حفظ اراضی کشاورزی تا سرمایه‌گذاری هدفمند

برای برون رفت از این بحران، باید تدابیر جدی اتخاذ شود. حفظ اراضی کشاورزی، باغات و جنگل‌ها باید در اولویت قرار گیرد. هرگونه استفاده برای احداث ساختمان و تأسیسات در حریم شهرها تنها در چارچوب ضوابط و مقررات مصوب طرح‌های جامع و هادی امکان‌پذیر خواهد بود و هرگونه ساخت و ساز غیرمجاز تخلف محسوب می‌شود و قانون تغییر کاربری نباید هیچ تبصره‌ای برای آن دیده شود؛ این قانون نباید به ابزاری برای سودجویی و تبدیل زمین‌های کشاورزان به ویلاهای لوکس برای دلالان و سرمایه‌گذاران بزرگ تبدیل شود.

احمد محمدی کارشناس بخش کشاورزی در گفتگو با خبرنگار بلاغ، بر مزایای سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی تأکید می‌کند که سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی آسان‌تر از سایر بخش‌ها است و دارای مزایایی است که بسیاری از مردم از آن غافل هستند. سرمایه‌گذاران در این بخش با عدالت اجتماعی بیشتر، ثبات درآمد بالاتر و اشتغال‌زایی بهتری مواجه خواهند بود.

وی اظهار داشت: بخش کشاورزی در مقایسه با سایر بخش‌ها مانند صنعت، به سرمایه اولیه کمتری نیاز دارد و می‌تواند به توسعه روستایی، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد کشاورزان کمک کند.

این کارشناس کشاورزی به نقش کشاورزی در تامین امنیت غذایی کشور نیز اشاره کرد و افزود: توسعه پایدار کشاورزی نه‌تنها به افزایش تولید داخلی کمک می‌کند، بلکه وابستگی به واردات محصولات اساسی را نیز کاهش می‌دهد. به گفته او، حمایت دولت از تولیدکنندگان داخلی از طریق خرید تضمینی محصولات، ارائه تسهیلات بانکی و کاهش هزینه‌های تولید، از ارکان حیاتی پایداری این بخش است.

محمدی در پایان بر اهمیت نوسازی و استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی تاکید کرد و گفت: استفاده از فناوری‌هایی مانند آبیاری هوشمند، بذرهای اصلاح‌شده و داده‌محوری در مدیریت مزرعه می‌تواند بهره‌وری را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. وی معتقد است که آگاهی‌رسانی و آموزش کشاورزان در این حوزه‌ها باید در اولویت سیاست‌گذاران قرار گیرد.

عملکرد ضعیف دولت

علیرضا فضلی کشاورز موفق و کارشناس ارشد اقتصاد کشاورزی نیز  در گفتگو با بلاغ ضمن انتقاد از عملکرد ضعیف دولت‌ها در اقتصاد بخش کشاورزی، معتقد است که اگر کشاورزی در روستاها رونق یابد، هیچگاه رغبت برای مهاجرت رقم نخواهد خورد.

وی علت این مشکل را ناشناخته ماندن علم اقتصاد کشاورزی در جامعه می‌داند و بر نقش حیاتی این بخش در تأمین درآمد، اشتغال، ارزآوری و به‌ویژه تأمین غذا تاکید می‌کند.

این کشاورز موفق مازندرانی بر این باور است که سرمایه‌گذاری هدفمند در زیرساخت‌های کشاورزی از جمله آبیاری نوین، مکانیزاسیون، و زنجیره‌های تأمین می‌تواند بهره‌وری را افزایش داده و امنیت غذایی کشور را تضمین کند.

فضلی در پایان تأکید کرد: توجه به آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه کشاورزی و اقتصاد کشاورزی، می‌تواند نقش مهمی در ارتقاء سطح دانش کشاورزان و کاهش وابستگی به واردات ایفا کند.

تربیت متخصصان و جایگاه‌دهی به اقتصاد کشاورزی

هدف از این گزارش، شفاف‌سازی وضعیت آموزش و پژوهش اقتصاد کشاورزی در کشور و ارائه استراتژی عملی برای کارآمدسازی پژوهش‌ها و برون رفت از وضعیت ناکارآمد موجود است.

می‌توان با تربیت نیروی متخصص و صاحب‌نظر در زمینه‌های مختلف اقتصاد کشاورزی و تعریف سازِکارهایی مشخص، زمینه تعالی این رشته را فراهم ساخت. بدین ترتیب، اقتصاد کشاورزی به مرور جایگاه خود را در حل مشکلات اقتصاد کشاورزی کشور پیدا می‌کند و با ارائه نظرات منطقی و واقع‌بینانه، می‌تواند اعتماد سیاست‌گذاران کشاورزی را به راهکارهای خود جلب کند.

به گزراش بلاغ؛ مع‌الوصف؛ با توجه به اظهارات کارشناسان، دیگر زمان آن رسیده که مسئولان و سرمایه‌گذاران، کشاورزی را نه یک بخش سنتی و پرریسک، بلکه موتور محرک توسعه و عدالت اجتماعی ببینند.

از بین بردن موانع سرمایه‌گذاری، ترویج دانش اقتصاد کشاورزی و حمایت از تولیدکنندگان واقعی، گام‌های اساسی برای خروج از بحران و احیای این بخش حیاتی است؛ تنها در این صورت می‌توان انتظار داشت که زمین‌های حاصلخیز ایران، همچون گذشته، منبع خیر و برکت باشند و نه عاملی برای مهاجرت و پشیمانی کشاورزان.

گزارش: مجتبی قربانی