شیعیان کمتر شناخته شده/شیعیان وفادار به انقلاب اسلامی ایران

سرای نور؛از آنجایی که در منابع تاریخی و پژوهشی کمتر به شیعیان عمان پرداخته شده است و ما در این باره با کمبود داده های تاریخی مواجه هستیم. کتاب های هم که به تشیع مردم عمان پرداخته اند غالبا مباحث تکرای و یا چند سطری بیشتر مطلب ندارند.

سند شماره ۳۰۵۶:

بر این اساس در این مجال بسیار مناسب دیدیم که برای آشنایی با اوضاع سیاسی و اجتماعی و اقتصادی شیعیان عمان، قسمت های از جزوه شیعیان عمان، مبتنی بر متن مقاله حجت الاسلام سید شرف الدین الموسوی امام مسجد جامع مسقط(کورنیش) که در اولین کنفرانس جهانی اهل بیت در تهران در سال ۱۳۶۹ ارائه شده است، را بیان کنیم. گرچه آمارهای ارائه شده در این مقاله مربوط به سال ۱۳۶۹ است که به یقین با زمان کنونی متفاوت است، ولی به لحاظ سایر مباحث تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بسیار مهم می باشد.متن سند به شماره ۳۰۵۶ در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی جمهوری اسلامی ایران موجود می باشد.

شیعیان عمان:

امروز شیعیان یکی از نیروهای موثر در جامعه عمان به شمار می روند. رهبران جامعه عمان آنها را به عنوان شهروندان پرهیزگار و صالح توصیف کرده اند. بحمدالله امروز پست های دولتی مهمی نیز در تصدی دارند. از میان آنها فرماندهانی در ارتش و پلیس و مقاماتی در تمام پستهای مهم کشور می توان یافت. با آنان با حقوق برابر، مانند اتباع سایر مذاهب کشور، رفتار می شود. شیعیان در سمت های گوناگون و در بیشتر شهرهای عمان مانند مسقط، مطرح، خوض، برکاء، مصنعه، سویق، خابوره، صحم، صحار، لوی، مسندم می توان دید. شمار روستاهایی که در آنها شیعیان زندگی می کنند ۲۰ روستاست، که همه آنها در نوار ساحلی عمان، به طول ۴۰۰ کیلومتر،واقع شده اند.

شیعیان روستا برای پرپا داشتند شعایر دینی و مذهبی خود از ازادی  کامل برخوردارند. همواره علمایی نیز در بین آنها برای ارشاد و آموزش و تبلیغ احکام دین مبین حضور دارند. علاوه بر عالمان شیعه که در عمان مقیم اند، علما و واعظان بسیاری نیز از خارج کشور نزد شیعیان عمان می آیند و مدتها با آسودگی و ایمنی در اماکن آنها می گذارنند.طبق آمارهای تقریبی ما، تعداد شیعیان ما امروز، به سی هزار نفر می رسد.. تعداد مساجد آنها نزدیک به سی باب و حسینیه های آنها حدود پنجاه عدد است.

اوضاع اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شیعیان عمان:

 از نطر اقتصادی نیز شیعیان در راس هرم اقتصادی کشور قرار دارند.اتباع این مذهب بسیاری از پروژه های صنعتی و بازرگانی را در اختیار خود دارند و بصورت فردی نیز فعالیت می کنند. شیعیان عمان از نظر فرهنگی مردمی پیشرفته، و از نظر بازدهی و مشارکت در جامعه گروهی در خور توجه اند. عده ای از فرزندان آنان از تیز هوشان و فارغ التحصیلان ممتاز و رتبه اول مدارس عمان هستند و در زمینه های علمی و آموزشی و ادبی امتیازات درخشانی بدست آورده اند. بسیاری از آنان نیز به ادامه تحصیلات عالی پرداخته و در پایه گذاری بنای فرهنگی عمان نقش مهمی ایفا کرده اند.

اتباع دیگر مذاهب با شیعیان آمیزش گسترده ای دارند. روابط صمیمی و برادر انه ای میان شیعیان و برادران اتباع سایر مذاهب برقرار است. چنان نیست که شیعیان از برادران سنی و اباضی خود جدا و منزوی باشند. بر عکس، آنها با همه مذاهب به گرمی می آمیزند. البته بحث های مذهبی نیز در می گیرد، ولی از حد تفاهم و علاقه به آشنایی به با ماهیت مذهب شیعه خارج نمی شود. ما می توانیم موارد بسیاری از تاثیر پذیری های متقابل، بویژه تاثیر پذیری از تفکر شیعی را در تالیفات برادرانی که از سایر مذاهب هستند، ببینیم.

برای نمونه در کتاب الفتح المبین فی سیره ابوسعیدیین چند جا به نصوصی که از آرای شیعی است بر می خوریم. در صفحه ۳۶۰ کتاب، متن کامل( صحیفه سجادیه) و فقراتی از دعا های امام حضرت امام زین العادین (ع) آمده است. شاعران اباضی مذهب نیز قصایدی چند در مدح اهل بیت سروده اند. شاعر ارجمند، سید هلال بن بدر بوسعیدی، در یکی از قصاید خود( در مرثیه امام حسین (ع))چنین سروده است.

روع الکون ارضه و السماء              یوم ضجت بخطبها کربلاء

یا لخطب من دونه کل خطب            و مصاب قد عزفیه العزاء

لبس الدهر فیه ثوب حداد                 فهو و الدهر ماله انساء

فعالیت های سیاسی در عمان:

در عمان انجام هرگونه فعالیت سیاسی ممنوع است و کسانی که دست به تشکیلات سیاسی بزنند، از هر قومیتی که باشند به شدیدترین صورت برخورد می شود. با این حال شیعیان به علت شایستگی ها و تحصیلات عالیه ای که بدست آورده اند، در عرصه های مختلف به فعالیت می پردازند، به گونه ای که حتی به مقاماتی در سلسله مراتب حکومتی دست یافته اند و گروه دیگر  از شیعیان در عرصه فعالیت تجاری و اقتصادی بسیار معروف و مشهور می باشند.

اصولا در عمان هیچگونه اتحادیه، حزب و سندیکایی وجود ندارد.در حقیقت مردم دخالتی در امر کشور داری ندارند. قوانین و مقررات توسط سلطان وضع شده و برای اجراء به دولت ابلاغ می گردد. تشکیل هرگونه حزب سیاسی و انجمن و غیره در این کشور ممنوع است[۱]. هیچگونه فعالیت سیاسی، اجتماعی و مردمی نیز به دلیل جو سیاسی حاکم بر عمان دیده نمی شود. رادیو و تلویزیون و مطبوعات تحت نیز کنترل شدید دولت می باشد.

در سال ۱۳۵۸، جوانان عمانی تشکیلاتی با عنوان«مکتبه الرسول الاعظم» برای کارهای فرهنگی، بخصوص نشر کتاب و سخنرانی، ایجاد کردند و نشریه ای بنام الوعی منتشر ساختند مجله آنان پس از مدتی، به سبب درج مقاله ای درباره سفیر عمان در آمریکا، توقیف و تعطیل شد[۲].

جلوگیری از هرگونه فعالیت سیاسی در عمان به گونه ای بود که در سالهای آغازین انقلاب اسلامی که روابط جمهوری اسلامی  ایران وعمان چندان دوستانه و گرم نبود، شیعیان عمان از هرگونه برقراری روابط با شیعیان ایران پرهیز می کردند و در مواقعی هم که دیدارهای صورت می گرفت، جانب احتیاط را رعایت می کردند. با بهبود روابط ایران و عمان در طی چند سال گذشته اوضاع بطور کلی دگرگون گردیده است و شیعیان عمان برای دیدار از اماکن مذهبی به ایران سفر می کنند.

فعالیتهای تعدادی از مهمترین شخصیت های شیعه در عمان :

سید شرف بن علی علوی موسوی:

سید شرف بن علی علوی موسوی در سال ۱۳۵۵ه در میان خانواده ای مذهبی و در شهر خابور به دنیا آمد.وی علوم قرآن را نزد پدر و حسن بن علی الکشیش البحرانی فرا گرفت. سید شرف تا سن دوازده سالگی به خاطر علاقه اش به سید الشهداء سخنرانی و مدیحه سرای را از سید سعید عدنانی غریفی و سید ابراهیم بن سید هاشم البنادره آموخت. در سال ۱۳۷۴ه جهت بازدید از اماکن دیدنی قطیف و شهرهای بحرین و سایر کشورهای خلیج فارس راهی سفر گردید..ایشان در سالهای ۱۳۷۹و۱۳۸۰ه برای سخنرانی و موعظه در ایام ایام محرم به ابوظبی و سال بعد به بحرین رفت.آنجا با سید علوی بن سید احمد الغریفی ارتباط داشت.پس از برگشتن به عمان برای سخنرانی در ماه محرم و صفر ۱۳۸۲ه به پاکستان رفت.بعد از برگشت از پاکستان به همراه خانواده اش به مدت پنج سال به بحرین رفته و در منامه ساکن شد. سید شرف در سال ۱۳۸۷ه به سفارش سید علوی الغریفی جهت فراگیری علوم دینی و استفاده از محضر علمای مشهور عصر خود به نجف اشرف مهاجرت کرد و پنج سال هم در آنجا ساکن بوده است.

سید شرف درس خارج را نزد علمای چون آیت الله محمد باقر صدر و آیت الله سید علی فانی اصفهانی فرا گرفت. در بین این سالها، فراگیری علوم اسلامی را در اقصی نقاط عمان تبلیغ می کرد و با همت ایشان کرسیهای علمی برای جوانان عمانی در نجف اشرف و ایران تشکیل گردید. با در گذشت مرجع دینی سید محسن حکیم و وقوع بعضی از حوادث در میانه های سال ۱۳۹۲ه به بحرین رفت.تا قبل از سال ۱۳۹۸ه عمانی های که می خواستند خانه خدا را زیارت کنند، از طریق بحرین ،امارات و قطر به حج می رفتند که در مسیر خود با مشکلات و سختیهای زیادی مواجه می شدند.اما سید موسوی با بنیان گذاشتن اولین کاروان زیارتی درعمان، زائران را مستقیم از عمان به مکه می فرستاد.ایشان از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۱۷ به عنوان خطیب اول در مراسمهای بحارنه در مسقط به سخنرانی پرداخت و همچنین امام جماعت مسجد رسول الاعظم نیز بوده است. ایشان نقش برجسته در میان جامعه مسلمان عمان بر عهده داشته و به فعالیتهای دینی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه عمان با مرکزیت مسجد پرداخته است.

شهاب الدین احمد ماجد(معرف به شیر دریاها):

شهاب الدین احمد ماجد از شخصیت های معروف شیعه عمانی، که در تاریخ دریانوردی در خلیج فارس نقش مهمی داشته است. وی در سال ( ۸۲۳-۹۱۴ه) درجلفار عمان به دنیا آمده است. ابن ماجد آثار زیادی در موضوع دریانوردی دارد که از مهمترین آنها می توان به: الفوائد فی اصول البحر و القواعد اشاره کرد. اثر دیگر وی منظومه ای است که در بحر رجز در ۳۰۵ بیت به نام الاجوزه السبعیه سروده است. وی همچنین اشعاری درباره فضائل امام علی دارد که از آن جمله منظومه ای است که در سال ۸۶۶ه در شهر جلفار عمان سروده  و آن را در روز عید غدیر به پایان برده است. در بندی از آن آمده:

«تمت بشهر الحج فی جلفار      اوطان اسد البحر فی الاقطار

یوم الغدیر ابرک الایام          اذ خص بالاحسان و الصیام»

از دیگر شخصیت های شیعه عمان، خلیل بن احمد فراهیدی ودامی، استاد«سیبویه» و مبتکر علم عروض است. وی در محله ای که فراهید نامیده می شود، به دنیا آمد. سید محسن الامین در اعیان الشیعه در کتاب الخلاصه می گوید:«خلیل بن احمد در ادب سر آمد مردمان بود. قول او در ادب حجت است.خلیل مذهب امامیه داشت. از قول ابن ادریس در مستطرف آمده است  که وی خلیل را از بزرگان شیعه می دانسته است.

از علمای متاخر شیعه در عمان حجت الاسلام شیخ علی بن عبدالله سفری است که از بحرین به عمان مهاجرت کرده و در این دیار ماند و فرزندانی از او باقی ماندند. چنانکه گفته اند گروهی نیز به دست او آیین تشیع پذیرفته اند.شیخ دارای تالیفاتی است که از جمله آنها می توان به کتابهای منارالمهدی در امامت، لسان الصدق در پاسخ مسیحیان، قامعه الباطل، المسائل المسقطیه اشاره کرد.

احمد بن عبدل نبی نیز از شیعیان بحارنه عمان می باشد. وی اولین سفیر عمان درایالات متحده امریکا بود. وی همچنین به عنوان سفیردر فرانسه، و وزیر خدمات شهری و وزیر دارایی و اقتصاد ملی به فعالیت پرداخته است.

پی نوشت ها: